In de snelle wereld van kunstmatige intelligentie is het essentieel dat wetgeving meegroeit met technologische ontwikkelingen. De EU AI Act, een baanbrekende regelgeving voor AI-systemen, staat voor een unieke uitdaging: hoe blijf je relevant in een veld dat continu evolueert? In dit artikel duiken we dieper in de mechanismen die de AI Act toekomstbestendig moeten maken, en waarom dit van cruciaal belang is voor effectieve governance in de publieke sector.
De noodzaak van toekomstbestendige AI-regelgeving
Er zijn twee cruciale factoren die de toekomstbestendigheid van de AI Act extra relevant maken:
1. De versnellende ontwikkeling van AI
De ontwikkeling van AI-technologie versnelt nog steeds. Enkele indicatoren hiervan zijn:
- De tijd die nodig is om modellen met dubbele capaciteit te bouwen wordt steeds korter
- Onderzoekers vinden voortdurend manieren om efficiënter gebruik te maken van rekenkracht en data
- De groei in AI-capaciteiten volgt een exponentiële curve, wat voorspellingen op langere termijn bemoeilijkt
Deze snelle ontwikkeling maakt het uitdagend om wetgeving te schrijven die ook over enkele jaren nog relevant en effectief is.[1]
2. De gefaseerde implementatie van de AI Act
De volledige inwerkingtreding van de AI Act kent een lange tijdlijn:
- Sommige bepalingen worden 6 maanden na inwerkingtreding (februari 2025) van kracht
- Andere bepalingen hebben 36 maanden (augustus 2027) nodig om afdwingbaar te worden
- Het merendeel van de bepalingen wordt 2 jaar na inwerkingtreding (augustus 2026) van kracht
Dit betekent dat bepaalde onderdelen van de wet mogelijk al verouderd zijn op het moment dat ze daadwerkelijk in werking treden.[2]
Mechanismen voor toekomstbestendigheid in de AI Act
Om te voorkomen dat de AI Act achterhaald raakt, zijn er verschillende mechanismen ingebouwd:
1. Normen en gedragscodes
De AI Act legt de hoofdlijnen vast, maar laat ruimte voor technische invulling via normen en gedragscodes:
- Artikel 40 stelt dat AI-systemen die voldoen aan geharmoniseerde normen worden geacht te voldoen aan de vereisten van de verordening
- Artikel 56 moedigt het opstellen van gedragscodes aan om de juiste toepassing van de verordening te bevorderen
Deze flexibiliteit zorgt ervoor dat de wet kan meegroeien met de best practices in de industrie.
2. Gedelegeerde handelingen
De Europese Commissie krijgt de bevoegdheid om bepaalde onderdelen van de wet aan te passen zonder het volledige wetgevingsproces te doorlopen:
- Artikel 7 maakt het mogelijk om Bijlage III (lijst van hoog-risico AI-systemen) te wijzigen
- Artikel 97 geeft de Commissie voor een periode van vijf jaar (verlengbaar) de bevoegdheid om gedelegeerde handelingen aan te nemen
Dit mechanisme maakt het mogelijk om snel te reageren op nieuwe technologische ontwikkelingen en risico’s.
3. Evaluaties
De AI Act voorziet in regelmatige evaluaties om de effectiviteit en relevantie van de wet te waarborgen:
- Artikel 112 schrijft voor dat specifieke onderdelen van de wet elke vier jaar geëvalueerd worden, beginnend op 2 augustus 2028
- Een volledige evaluatie van de AI Act staat gepland voor 2 augustus 2029, vijf jaar na inwerkingtreding
Deze evaluaties zorgen ervoor dat de wet continu onder de loep wordt genomen en waar nodig kan worden bijgesteld.
Uitdagingen en kansen voor de publieke sector
Voor professionals en besluitvormers in de publieke sector brengen deze toekomstbestendige mechanismen zowel uitdagingen als kansen met zich mee:
Uitdagingen:
- Het bijhouden van veranderingen in de wetgeving en de implicaties daarvan voor lopende AI-projecten
- Het aanpassen van interne processen en governance-structuren om flexibel te kunnen reageren op wijzigingen
- Het vinden van een balans tussen innovatie en compliance in een zich ontwikkelend regelgevend landschap
Kansen:
- Mogelijkheden om input te leveren voor normen en gedragscodes die relevant zijn voor de publieke sector
- Kans om proactief bij te dragen aan evaluaties en zo de effectiviteit van de wet voor overheidsorganisaties te verbeteren
- Ruimte voor experimenteren met AI-toepassingen binnen een flexibel, maar duidelijk kader
Aanbevelingen voor publieke organisaties
Om optimaal voorbereid te zijn op de toekomstbestendige aspecten van de AI Act, kunnen publieke organisaties de volgende stappen overwegen:
- Stel een multidisciplinair team samen dat verantwoordelijk is voor het monitoren van wijzigingen in de AI Act en gerelateerde normen
- Ontwikkel een flexibel AI-governanceraamwerk dat kan meebewegen met veranderingen in de wetgeving
- Participeer actief in sectorspecifieke werkgroepen die bijdragen aan het opstellen van normen en gedragscodes
- Investeer in training en bewustwording rond AI-ethiek en compliance voor alle betrokken medewerkers
- Documenteer zorgvuldig hoe AI-systemen worden ontwikkeld en geïmplementeerd, met het oog op toekomstige evaluaties en audits
Conclusie: een dynamische aanpak voor effectieve AI-governance
De toekomstbestendige mechanismen in de AI Act bieden een unieke kans voor de publieke sector om een leidende rol te spelen in verantwoorde AI-implementatie. Door proactief en flexibel om te gaan met deze mechanismen, kunnen overheidsorganisaties innovatie stimuleren binnen een ethisch en wettelijk kader dat meegroeit met technologische ontwikkelingen.
Het is duidelijk dat de effectiviteit van de AI Act niet alleen afhangt van de initiële tekst, maar ook van hoe goed de wet zich kan aanpassen aan de snel veranderende AI-landschap. Voor professionals in de publieke sector is het daarom van belang om niet alleen de huidige vereisten te begrijpen, maar ook voorbereid te zijn op toekomstige aanpassingen.
Door de toekomstbestendige elementen van de AI Act te omarmen, kunnen overheidsorganisaties een voortrekkersrol vervullen in het vormgeven van een AI-ecosysteem dat zowel innovatief als betrouwbaar is. Dit vraagt om een proactieve houding, continue educatie en een bereidheid om te leren en aan te passen.
Wilt u meer weten over hoe uw organisatie zich kan voorbereiden op de dynamische aspecten van AI-regelgeving? Neem contact op met CiviQs voor expert advies en ondersteuning bij het navigeren van de complexe wereld van AI-governance in de publieke sector.
